Prawidłowo zbilansowana dieta ma korzystny wpływ na nasze samopoczucie. Posiłki powinny być różnorodne i skomponowane z produktów możliwie najmniej przetworzonych. Tylko wtedy zapewnimy organizmowi składniki odżywcze, które są mu niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Warunki te spełnia dieta śródziemnomorska, która jest jednym z najlepszych modeli odżywiania.
Z corocznego rankingu diet, przygotowywanego przez redakcję „U.S. News & World Report” wynika, że w 2022 roku spośród 40 przebadanych diet pierwsze miejsce (po raz piąty z rzędu!) zajęła dieta śródziemnomorska. Oceniało ją 27 ekspertów żywienia. Pod uwagę wzięli: łatwość stosowania, bezpieczeństwo, krótkotrwałe i długotrwałe efekty odchudzania, zapewnienie kompleksowego odżywiania oraz obniżenie ryzyka wystąpienia cukrzycy i zawałów serca.
Witaj w niebieskiej strefie!
Dieta śródziemnomorska opiera się na modelu żywienia właściwym dla włoskiej wyspy Sardynia oraz położonej na morzu Egejskim greckiej Ikarii. Regiony te nazywane są niebieskimi strefami. Ich mieszkańców uznaje się za najzdrowszych i najdłużej żyjących w Europie, a także za najszczęśliwszych. Do niebieskich stref zalicza się również: półwysep Nicoya w północno-zachodniej Kostaryce, miasto Loma-Linda w amerykańskim stanie Kalifornia oraz japońską wyspę Okinawa.
Dieta śródziemnomorska działa przeciwzapalnie. Oznacza to, że długotrwałe jej stosowanie łagodzi procesy zapalne w organizmie. Ma to znaczenie, ponieważ przewlekły stan zapalny jest czynnikiem indukującym wiele chorób, m.in.: otyłość, insulinooporność, choroby autoimmunologiczne (Hashimoto, choroba Gravesa-Basedova, cukrzyca typu II, łuszczyca, reumatoidalne zapalenie stawów). Dieta ta przeciwdziała także powstawaniu wolnych rodników w organizmie, opóźniając tym samym procesy starzenia.
Założenia diety śródziemnomorskiej
✔︎ Codziennie spożywaj produkty pełnoziarniste, jak najmniej przetworzone. Należą do nich: ciemne pieczywo razowe, bułki grahamki, otręby, makaron pełnoziarnisty, komosa ryżowa, brązowy ryż, kasza gryczana, kasza jaglana, płatki jaglane, płatki orkiszowe, płatki owsiane. W przypadku tych ostatnich, wybieraj płatki owsiane górskie, które mają więcej składników mineralnych i błonnika niż płatki błyskawiczne.
✔︎ Codziennie jedz świeże warzywa. Postaraj się dodawać je do każdego posiłku. Pamiętaj, że warzywa na kanapce nie liczą się jako porcja warzyw, wraz z kanapkami jedz warzywa pokrojone w słupki (marchewka, ogórek,, cukinia). Jako dodatek do obiadu świetnie sprawdzą się surówki z marchewki, pietruszki z dodatkiem oliwy lub mizeria z odrobiną jogurtu greckiego
✔︎ Spożywaj 2-3 porcje produktów nabiałowych tygodniowo. W diecie śródziemnomorskiej świeże mleko nie jest rekomendowane. Lepszym wyborem są mleczne napoje fermentowane: kefir, maślanka, jogurt grecki czy ajran. Są odżywcze i przyczyniają się do rozwoju korzystnej dla naszego organizmu mikrobioty jelitowej. Jeśli chodzi o sery, jako alternatywę dla tych z mleka krowiego, rekomenduje się sery owcze i kozie. Przy wyborze sera feta, warto pamiętać, że jego polskie odpowiedniki nie mają nic wspólnego z oryginalnym serem tego typu. Często są to serki kanapkowe z dodatkiem dużej ilości soli. Nabiał spożywaj głównie na zimno, jako dodatek do sałatek lub do posypania dań, dzięki temu zachowa on swoje właściwości probiotyczne. Do kawy zamiast mleka krowiego dodawaj mleko roślinne. Przy jego wyborze jednak, zwróć uwagę, czy w składzie nie ma cukru i czy jest fortyfikowane wapniem.
✔︎ Jedz nasiona, pestki i orzechy. Codziennie dodawaj je w niewielkich ilościach do dań. Nasionami słonecznika lub pestkami dyni możesz posypać np. owsiankę, a małą garść orzechów zjeść jako przekąskę z owocami lub dodać do koktajlu.
✔︎ Do codziennej diety włącz strączki. Mają dużo błonnika, który syci na długi czas. Dodatkowo dzięki zawartości witamin z grupy B, strączki są sprzymierzeńcem w walce ze stresem i stanami lękowymi. Aby strączki były łatwiej przyswajane, przed gotowaniem należy je moczyć przez 8-16 godzin. Dzięki temu ich twarde struktury, zostaną rozłożone przez enzymy, co przyspieszy gotowanie. Poza tym, im bardziej miękkie są strączki, tym lepiej są trawione przez nasz układ pokarmowy.
✔︎ Jako główne źródło tłuszczu wybieraj dobrej jakości oliwę. Zawiera witaminę E i A oraz jednonienasycone kwasy tłuszczowe, które mają działanie prozdrowotne i przeciwzapalne. Najlepsza jest oliwa extra virgin. Jej kolor powinien być lekko zielony lub żółty, a smak goryczkowy i pikantny. W diecie śródziemnomorskiej oliwę spożywa się na surowo, ale też używa się jej do przygotowywania dań na ciepło: duszenia, pieczenia oraz smażenia w temperaturze max 180°C.
✔︎ Przynajmniej trzy razy w tygodniu postaraj się spożywać ryby bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3. Najwięcej mają jej ryby morskie, m.in.: łosoś, pstrąg tęczowy, śledź i makrela. Są one też dobrym źródłem witaminy D. Unikaj jedzenia ryb wędzonych – ze względu na duży dodatek soli oraz wytwarzane podczas procesu wędzenia rakotwórcze wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA). Ryby możesz spożywać w formie głównego dania lub przyrządzać z nich pasty, które świetnie sprawdzą się serwowane z pełnoziarnistym pieczywem i świeżymi warzywami.
✔︎ W umiarkowanych ilościach jedz mięso i jaja. Według założeń diety śródziemnomorskiej powinniśmy spożywać 2-4 jajka tygodniowo, 2 porcje drobiu tygodniowo (ok. 150 g) i maksymalnie 1-2 porcje mięsa czerwonego – także w skali tygodnia. Zrezygnuj z wędlin oraz pasztetów, ponieważ należą do produktów wysoko przetworzonych i zawierają dużo soli i konserwantów. Wybieraj mięso dobrej jakości, w formie duszonej lub pieczone, i spożywaj z warzywami oraz pełnoziarnistymi węglowodanami.
✔︎ Postaraj się, by owoce były twoim deserem. Jedz je zamiast słodkich, wysoko przetworzonych przekąsek: batonów, ciastek, czekoladek itp. Raz w tygodniu możesz skomponować deser na bazie jogurtu greckiego i miodu, z dodatkiem twoich ulubionych owoców oraz płatków owsianych.
✔︎ Zamiast soli, używaj ziół i przypraw. Dzienne rekomendowane spożycie soli wynosi maksymalnie 5 g, tj.jedna łyżeczka. W nadmiarze sól powoduje nadciśnienie tętnicze, cukrzycę typu II, insulinooporność, indukując tym samym otyłość. Najbardziej polecane są świeże zioła. Są źródłem witamin, szczególnie wit. C, A, K i B2. Jeżeli nie mamy dostępu do świeżych ziół, dobrym rozwiązaniem są suszone.
Same korzyści
Dieta śródziemnomorska pod każdym względem ma korzystny wpływ na funkcjonowanie organizmu. Spośród innych modeli odżywiania wyróżnia się tym, że dostarcza dużą ilość witamin i składników mineralnych. Przede wszystkim wit. E, C oraz D, a także cynku i selenu, których źródłem są pełnoziarniste pieczywo, makarony, kasze, ryby, nasiona, orzechy oraz rośliny strączkowe. Składniki te wspierają m.in. pracę tarczycy, wątroby oraz sprzyjają lepszemu samopoczuciu.
Dieta śródziemnomorska dostarcza również dużych ilości błonnika, który ma dobroczynny wpływ na przewód pokarmowy, a tym samym na gospodarkę cukrową. Dzięki frakcjom rozpuszczalnym w wodzie, błonnik tworzy lepki żel („opatrunek” dla jelit), który przeciwdziała wchłanianiu się cholesterolu i glukozy, obniżając jej stężenie we krwi, a tym samym ciśnienie krwi. Dodatkowo błonnik pochodzący z owoców, warzyw i produktów zbożowych działa jak miotełka. Wiąże on toksyny oraz metale ciężkie, które wraz z resztkami niestrawionego pokarmu, są wydalane z przewodu pokarmowego.
Stosując dietę śródziemnomorską dostarczamy naszemu organizmowi nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 (NNKT), których nie jest on w stanie sam syntetyzować. NNKT są niezbędne m.in. do prawidłowego funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego i nerwowego. Wspomagają pracę serca, zmniejszają ryzyko wystąpienia miażdżycy i udaru mózgu. Mają również korzystny wpływ na kondycję skóry, zwiększając szczelność jej bariery hydrolipidowej. Niedobór omega-3 prowadzi do utraty jędrności skóry, nadmiernego jej rogowacenia i szybszego pojawienia się zmarszczek.
I na koniec
Pamiętajmy jednak, że nie wystarczy prawidłowo się odżywiać, aby mieć na co dzień dobre samopoczucie. Nie mniej ważne są też nawadnianie organizmu, a także regularna umiarkowana aktywność fizyczna oraz odpowiednia długość snu. Dopiero prowadząc taki styl życia długo zachowamy zdrowie, a nasze ciało ładny wygląd.
