Czekolada czekoladzie nierówna. Chociaż najchętniej kupujemy tę pełnomleczną, z ekstradawką cukru od 40 do 58 g, to produkty o zawartości kakao powyżej 70 procent są naprawdę zdrowym dodatkiem do diety.
Jak we wszystkim należy jednak zachować umiar, ponieważ kakao i czekolada są produktami wysokokalorycznymi. 100 g czekolady gorzkiej 99 procent zawiera około 530 kcal, w tym 49 g stanowi tłuszcz, 13 g białko, a 8 g węglowodany, z których 6 g to błonnik. Gorzka czekolada 99 procent jest produktem o stosunkowo niskim indeksie glikemicznym, bo wynoszącym 22, oraz ładunku glikemicznym – tylko 1 na 30 g produktu. Dzięki temu nie powoduje dużych wyrzutów insuliny i może być stosowana przez chorych na cukrzycę. Średnio 100 g czekolady gorzkiej dostarcza 1 mg cholesterolu, a mlecznej – 10 mg.
Obecne w czekoladzie związki flawonoidów z rodziny polifenoli mogą hamować utlenianie cholesterolu połączonego z LDL, dzięki czemu spada ryzyko choroby niedokrwiennej serca – miażdżycy. Możliwe jest również, że tłuszcze znajdujące się w kakao i wysokiej jakości czekoladzie (niezawierającej kwasów tłuszczowych o konfiguracji trans) chronią przed niektórymi chorobami cywilizacyjnymi, m.in. zespołem metabolicznym, który prowadzi do insulinooporności, nadciśnienia, otyłości trzewnej i chorób serca.
Ciemna czekolada zwiększa wydzielanie serotoniny, potocznie nazywanej hormonem szczęścia.
Rozluźnia naczynia krwionośne układu sercowo-naczyniowego, powoduje rozkurcz naczyń krwionośnych. Zawiera również związki poprawiające nastrój, m.in. działającą euforyzująco fenyloetyloaminę. W 2009 roku badania naukowe wykazały, że gorzka czekolada (nie mleczna!) zmniejsza poziom hormonów stresu oraz że po jej spożyciu w mózgu wytwarza się naturalna, podobna do opium substancja chemiczna, której poziom gwałtownie wzrasta i pozostaje wysoki do momentu zakończenia konsumpcji czekolady.
Czekolada to źródło wielu wartościowych składników mineralnych, takich jak: magnez, wapń, potas, miedź, cynk i żelazo, ale również kwas szczawiowy, który znajduje się w kakao. Substancja ta jest powszechnie przyjmowana, ponieważ w dużych ilościach zawierają ją również szczaw, rabarbar, szpinak, buraki czy ziemniaki; jest obecna także w kawie i herbacie. Kwas szczawiowy wiąże jony wapnia w jelitach, przez co stają się one niedostępne dla organizmu. Może to mieć dwojakie konsekwencje. Z jednej strony zostaje zachwiana gospodarka wapniowa, co może przyczynić się do zaburzeń pracy układu nerwowego, hormonalnego oraz utraty gęstości kości. Z drugiej natomiast może prowadzić do osadzania się kamieni szczawianowo-wapniowych w organizmie, najczęściej w nerkach oraz w ścięgnach (głównie u osób aktywnych fizycznie). Kwasu szczawiowego nie da się zneutralizować. Zalecane jest więc jego ograniczanie. Warto też unikać przyjmowania go z bogatymi źródłami wapnia.
Zamiennikiem dla czekolady i kakao jest karob, czyli proszek uzyskiwany ze strąków szarańczyna strąkowego, potocznie nazywanego chlebem świętojańskim.
Jego owoce zawierają do 50 procent cukrów, dlatego do czasu rozpowszechnienia się standardowych źródeł cukru, takich jak buraki i trzcina cukrowa, były głównym źródłem cukru dla mieszkańców regionu Azji Mniejszej i krajów basenu Morza Śródziemnego. W smaku owoce karobu przypominają osłodzone kakao, mają jednak bardzo niską zawartość tłuszczu, bo zaledwie 1,2 procent, nie zawierają kofeiny i teobrominy i są hipoalergiczne. Stanowią też bogate źródło witamin z grupy B: B1, B2 oraz B3, a także zawierają witaminy A, E oraz D. Oprócz tego znajdują się w nich cenne składniki mineralne, takie jak magnez, żelazo, wapń i fosfor. Karob zawiera również kwasy organiczne: masłowy i izomasłowy, które dość rzadko występują w produktach pochodzenia roślinnego, a mają właściwości regenerujące – zmniejszają stany zapalne w jelitach, odbudowują szczelność bariery jelitowej. W skład karobu wchodzą również duże ilości pektyn, śluzów oraz garbników, które mają właściwości zagęszczające i korzystnie wpływają na układ pokarmowy.
Owoce karobu przerobione na mąkę nadają wypiekom i polewom ciemną barwę.
